Hamam Böceği Türleri Nelerdir

Hamam böceğinin türleri nelerdir? Türkiye'de hangi çeşitleri vardır? 

Hamam böcekleri  sadece sevimsiz canlı haşereler  olmayıp aynı zamanda yiyeceklerimizi tüketen, onlara zarar veren ,mutfaklarımızı,yatak odaladımızı,banyo ve tuvaletlerimizi kirleten ve insan sağlığını tehdit eden haşerelerdir. Dünyada bir çok hamam böceği çeşidi vardır. Hamam böceği türüne göre farklılık göstermekle birlikte, yiyecekleri, yiyeceklerin besin ve diğer kuru gıdaların hazırlandığı yüzeyleri, tabakları ve diğer mutfak aletlerini pisleterek insanlarda “besin zehirlenmesine” kadar yol açabilecek   birçok bakteri ve  mikroplarını taşıdıkları bilinmektedir. Hamam böceklerinin  hastalık mikrobu taşıyarak kaç tane mide ve bağırsak,deri hastalıklarına yol açtıkları tam olarak bilinmese de, özelliklede kronik rahatsızlıkları bulunan kişilerde sağlık açısından ciddi tehlike yarattıkları bir gerçektir. Bununla birlikte, hamam böceklerinin insan sağlığı üzerindeki en tehlikeli etkisi, astımı tetiklemesidir. Hamam böceği nimfleri, düzenli aralıklarla “derilerini” (dış kabuklarını) dökerek büyürler. Dış kabuklarının parçacıkları ve hamam böceği dışkıları antijen (yabancı protein) görevi görür ve solunduklarında alerjik reaksiyonlara ve astım krizlerine yol açabilirler.  Birçok hamam böceği çeşitleri binaların içlerinde yaşar. Evlerde bulunan hamam böceklerinin çoğu tropikal kökenli ya da Alman hamam böcekleridir ve kışları dışarıda yaşayamazlar. Bütün türleri öncelikle gececidirler. Hepsi, insan ve evcil hayvanların yiyeceklerinden, çürümüş ve mayalanmış maddelerden ve diğer çok çeşitli öğelerden beslendikleri için nemli ve sıcak ortamları tercih ederler. Yiyecek, su ve barınak hamam böceklerinin en temel ihtiyaçlarıdır. Eğer bu üçü, bir ortamda yeterince bulunabiliyorsa, ooteka (içlerinde 48 adede kadar yumurta bulunan yastık şeklinde yumurta kapsülleri) üreten çiftleşmiş dişi hamam böcekleri sayesinde nüfusları hızla artar. Küçük, kanatsız nimfler yumurtalardan çıkarlar ve büyüyerek ergin hamam böcekleri olurlar. 

 Alman hamam böceği 

 Hamam böceği türlerinden Alman hamam böceği (Blatella germanica) mutfaklarda ve gıda depolarında en çok rastlanan hamam böceği çeşididir.Takriben 1 cm uzunluğunda ve bronz renkte olup, ışıktan kaçarlar ve duvar çatlaklarında ya da oyuklarda ,lavabo borularının altlarında ,duvar diplerinde,koltuk kanepe altlarında yaşarlar. Ergin ve yaşlı olan hamam böceklerinin üzerinde iki siyah çizgi bulunur. Alman hamam böcekleri, hayatlarının büyük bir bölümünü saklanarak geçirirler. Diğer böceklere kıyasla daha küçük oldukları için, dar yerlerde saklanma kabiliyetleri ve eğilimleri yüksektir ve bu nedenle de bu hamam böcekleri insanların arasında yaşamayı çok iyi becerirler. Hamam böcekleri saklanma yerlerinden çıktıktan sonra sadece yemek ya da eş bulacakları yerlere kadar giderler. Çoğunlukla saklanma yerleri, yiyecek kaynaklarının 3 metre etrafında olur.  Alman hamam böceklerinin diğer bir özelliği ise çok hızlı üreyebilmeleridir. Bu yüzden hamam böceklerini tamamen yok etmek çok zordur. Yumurta kapsüllerini, çatlamalarından günlerce önce bırakan hamam böceklerinin aksine dişi Alman hamam böceği karın bölgesinin ucunda bu yumurta kapsüllerini çatlamalarından 24 saat öncesine kadar taşır. Yumurtaları koruyan bu yöntem ile birlikte her kapsülde çok sayıda (30 ile 48 arası) yumurta bulunması, Alman hamam böceklerinin çok hızlı üremelerini sağlar ve büyüyen bir hamam böceği nüfusunun yüzde 80’i nimflerdir.  Alman hamam böcekleri, hamam böceği türlerine yakın yerlerde yaşamayı tercih ederler. Önemli saklanma noktalarında birçok hamam böceği bir arada bulunabilir. Fırınların, buzdolaplarının ve bulaşık makinelerinin altında ve duvarların içleri ile dolapların boşluklarında, büyük sayılar halinde kümelenmiş olarak bulunurlar. Hamam böcekleri buralarda dışkılarını bırakırlar ve feromon (diğer hamam böceklerinin toplanması için bir yüzeyi “dışkı odak noktası” olarak işaretleyecek koku sinyalleri) içeren koyu renkte lekeler bırakırlar. 

Alman Hamam Böceği Yaşam Döngüsü

Yumurtalar
Yumurta kapsülü 8-10 mm uzunluğundadır.
Kapsüllerin içinde 30 ila 45 yumurta bulunur.
Yumurta evresi yaklaşık 7 gün sürer.
Nimfler
Nimfler kanatsız ve koyu renkli, sıklıkla hemen hemen siyah renktedir.
Nimfler sırt kısmının ortasından aşağı doğru ilerleyen açık renkli, tek bir şeritle işaretlidir.
Nimfler 60 gün boyunca 6 ila 7 kez deri değiştirir.
Erginler
Soluk  kahverengi ve yaklaşık 15-17 mm uzunluğundadır.
Kanatları vardır fakat nadiren uçarlar.
Pronotumda (başın üst kısmında kalkana benzer katman) iki koyu şerit bulunur.
Erkekler açık kahverengi renktedir.
Dişiler daha koyu renktedir ve daha geniş ve yuvarlak posteriora sahiptir

BESLENME

Alman hamam böceği her şeyi yer, fakat fermente olmuş yiyecekleri tercih ettiği görülmektedir.Yiyeceklerin ve suyun yakınındaki ılık, nemli vekaranlık yerlerde toplanır veya kümelenirler.Yüksek su ihtiyaçları nedeniyle bu böcekler çoğunlukla mutfakları ve banyoları istila eder. Erişkinler suları varsa yiyecek olmadan yaklaşık bir ay boyunca yaşayabilir, fakat genç larvalar on gün içinde açlıktan ölebilir. Yiyecek veya su olmadan, erişkinler iki haftadan kısa süre içinde ölebilir. 

Ahşap, kağıt veya mukavva gibi gözenekli yüzeyleri metal, karo, cam gibi gözeneksiz yüzeylerden daha fazla severler. Gözenekli yüzeyleri dışkılarında bulunan bir agregasyon (Bireylerin belli bir alanda toplanmasını sağlayan feremon) feromonu ile “işaretlerler”. Bu toplanma yerleri genellikle mutfak tezgâhlarındaki ve ahşap dolaplardaki çatlaklar ve yarıklar ile buzdolaplarının, bulaşık makinelerinin, pişirme platformlarının vb. içini ve çevresini kapsar.

Doğu hamam böceği (Oryantal hamam böceği)

 Hamam böceği türleri içinde Doğu hamam böceği (Blatta orientalis) bodrum katlarında, döşeme altlarında ve garajlarda görülen  böceklerdir. Nemin bol olduğu daha soğuk yerlerde yaşarlar, hatta dışarıda çeşmelerin etrafındaki yaprakların altında ve çok soğuk olmayan kışları da geçirebilecekleri toprakta. Sonuç olarak doğu hamam böceğinin gelişimi daha yavaştır. Yumurtadan erginliğe ulaşmaları, bu aşamaya iki ayda ulaşan Alman hamam böceklerinden farklı olarak  ortalama 18 ay sürer. Ayrıca doğu hamam böceğinin yumurta kapsüllerinde 16 yumurta bulunurken, Alman hamam böceğinin her kapsülünde 30 ile 48 arasında yumurta bulunur. Dişiden ayrıldıktan sonra doğu hamam böceğinin kapsülünün içinde bulunan yumurtalarının çatlayacak olgunluğa erişmeleri yaklaşık iki ay sürer.  Bu hamam böceği türünün görünüşü de farklılık gösterir. Yeni çıkmış nimfler kahverengi renkte olup büyüdükçe renkleri siyaha döner. Erginleri 1 ¼ inç uzunluğuna ulaşabilir, geniş ve düz gövdeleri vardır ve farklı başka bir özellikleri yoktur. Erkeklerin, karınlarının yarısını kaplayan kanatları vardır ve dişilerde ise sadece kanat dipleri bulunur; her ikisi de uçamaz. 

Yumurtalar
Yumurta kapsülleri besin kaynağının yakınında korunaklı bir yüzeye bırakılırveya yapıştırılır.
Yumurta kapsülü koyu kahverengi renktedir ve yaklaşık olarak 16 yumurta içerir.
Yumurtalar 30 saat sonra bırakılır.
Yumurtalar yaklaşık 60 gün içinde çatlar.
Erginler
Dişiler yaklaşık 30 mm ve erkekler ise yaklaşık 25 mm'dir.
Dişilerin küçük, işlevsiz olgunlaşmamış kanatları varken, erkeklerin kanatları karnın yaklaşık %70'ini kaplar.
Ne erkekler ne de dişiler uçar.
Çok koyu kahverengi, neredeyse siyah renktedir.
Dişiler erkeklerden daha geniş ve ağırdır.
Diğer hamam böceği türlerinden daha yavaş hareket ederler.
Pürüzsüz dikey yüzeylere tırmanamazlar.
Diğer türlere kıyasla daha küçük koloniler.

Nimfler
Yaklaşık 1 yıl boyunca 7 ila 10 kezderi değiştirirler.

Amerikan hamam böceği 

Amerikan hamam böcekleri (Periplaneta Americana) büyük bir türdür ve boyları 5 cm’e kadar olabilir. Kırmızımsı kahverengi renktedir ama boyun bölgesinin kenarları daha açık renktedir. Erginlerinin gövdelerinin ucuna kadar uzanan kanatları vardır. 27 derecenin üstündeki ısıda da uçabilirler. Halk arasında "Karafatma" olarak da adlandırılırlar. Amerikan hamam böcekleri evlerde Alman hamam böceklerinden daha seyrek görülür. İş merkezi gibi ticari binalardaki lağımları, kazan dairelerini, bodrumları ve buhar tünellerini ve özellikle de yiyeceklerin işlendiği ve hazırlandığı yerleri tercih ederler.   Amerikan hamam böcekleri, Alman hamam böceklerine kıyasla daha yavaş gelişirler. Amerikan olanlarının yumurta kapsüllerinin içinde 14 ile 16 arasında yumurta bulunur. Dişi bunları genellikle yiyecek kaynaklarının yakınına bırakır ve ortalama 45 günde yumurtalar çatlar. Yumurtadan erginliğe geçmeleri ortalama 15 ay sürer. Bununla birlikte, uygun koşullarda nüfusları hızla artabilir.

Yumurtalar
Dişiler yumurta kapsüllerini bu kapsüller oluştuktan sonraki birkaç gün içinde bırakır.
Kapsüller yiyecek kaynağı yakınlarına ya da duvar kenarlarına bırakılabilir veya ağız salgıları ile bir yüzeye yapıştırılır.
Kapsül iki paralel yumurta sırası içerir ve her kapsül 14 ila 16 yumurta içerir.
Larvalar 30 ila 45 gün içinde yumurtadan çıkar.

Nimfler
Grimsi kahverengi renkte çıkar ve olgunlaşmadan önce 9 ila 13 defa deri değiştirir.
İlk birkaç deri değiştirmeden sonra nimfler daha kırmızımsı kahverengi bir renge dönüşür.
Nimf evresi 6 ila 7 ay sürer.
Erginler

Kırmızımsı kahverengi renktedir ve sırtında sarı bir çizgi vardır.

Erkeklerin kanatları biraz daha uzun olup vücudundan biraz daha uzanır.

Sıcak iklimlerde uçabilirler.

Nadiren uçarlar, fakat uzak mesafelere süzülebilirler.

Erkeklerin karınlarının ucunda küçük oyma bıçakları ve duyu organları yer alır.

Dişilerin erkeklerden daha geniş bir karın bölgesi vardır.

Erişkinler yaklaşık 1 yıl yaşar.

Dişiler haftalık aralıklarla yumurta üretebilir.

BESLENME

Bu zararlılar çeşitli yiyeceklerle beslenirler, fakat çürümüş organik maddeleri tercih ederler.Fermente olmuş sıvılar, boş meşrubat şişeleri, şuruplar ve diğer tatlılar Amerikan hamam böceklerini fazlasıyla cezbeder. Ayrıca kitap ciltleri, el yazmaları, kıyafetler ve nişasta tutkallı kuşe kâğıtlarla da beslenirler.

Erişkinler yiyecek olmadan iki veya üç ay sağ kalabilir, fakat su olmadan yalnızca bir ay yaşayabilir.

Nimf ve erişkinler banyo, kirli çamaşır sepeti ve kanalizasyon gibi karanlık ve nemli alanlarda bulunur. Ayrıca kanalizasyonlardaki rögar kapaklarının çevresinde ve kazan dairelerindeki hazne kapaklarının, büyük drenaj pompalarının metal kapaklarının altında yaygın olarak bulunur.

KAHVERENGİ ÇİZGİLİ HAMAM BÖCEĞİ

Kalorifer Böcekleri olarak da bilinen Kahverengi çizgili hamam böcekleri ; Alman hamam böcekleri kadar çok suya ihtiyaç duymaz, dolayısıyla sıklıkla daha kuru yerlerde büyür. Mağazalardan, restoranlardan ve mutfaklardan daha çok evlerde, apartmanlarda, otellerde ve hastane odalarında bulunurlar. Apartman dairesinde, daha çok yemek odası, yatak odası gibi alanlarda bulunurlar. Klimasız evlerde veya büyük miktarlarda kağıdın depolandığı ofis gibi yerlerde daha yaygın görülürler. Ayrıca hayvan bakım tesislerini, mutfakları ve hastaneleri istila ederler.

Yumurtalar

Yumurta kılıfı cüzdan şeklinde, açık kahverengi renkte olup yüzeylerin veya nesnelerin tavan kısımlarının alt tarafına yapışır.

Dişiler ootekayı 2 günden az taşır ve ardından yumurtaları mobilyaların içine, raf gibi bir yüzeyin altına yapıştırır.

Her kapsül yaklaşık 18 yumurta içerir.

Bunlar sıcaklığa bağlı olarak 50 ila 75 gün içinde yumurtadan çıkar.

Nimfler

Karınlarında iki enine şerit vardır.

Yaklaşık 160 gün içinde 6 ila 8 kez deri değiştirirler.

Erginler

Nadiren 20 mm'nin üzerinde olan en küçük hamam böceklerinden biridir.

Açık kahverengi olup kanatlar ve karın tabanı boyunca ve iki daha açık, enine şeritle Alman hamam

böceğinden kolaylıkla ayırt edilirler.

Dişilerin erkeklerden çok daha geniş gövdeleri vardır.

Erişkin erkekler rahatsız edildiklerinde kolaylıkla uçarlar. 

Her iki erişkin de kaçmaya çalıştığında zıplayabilir.

Yetişkinler en fazla 10 ay yaşayabilir.